سازوکارهای ارتقای خویشتن‌داری از منظر قرآن

نوع مقاله : پژوهشی (Original Research)

نویسندگان

1 دانشکده سلامت و دین، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران

2 گروه جامعه شناسی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

3 پژوهشکده حوزه و دانشگاه

4 مرکز تحقیقات سلامت و دین، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران

چکیده

زمینه و هدف: خویشتن‌داری نقش مهمی در سلامت معنوی و اجتماعی ایفا می‌کند و آموزه‌های دینی ظرفیت بالایی در ارتقای خویشتن‌داری دارند. ازآنجاکه خویشتن‌داری دربردارنده مفاهیم و اجزای گوناگونی است و تقویت و ارتقای آن منوط به بهره‌گیری از سازوکارهای برخاسته از فرهنگ و ارزش‌های خاص هر جامعه‌ای است، پژوهش حاضر با هدف تبیین سازوکارهای ارتقای خویشتن‌داری از منظر قرآن انجام گردید.

روش بررسی: این مطالعه بر اساس روش تحلیل محتوای کیفی و با رویکرد ترکیبی (قیاسی و استقرایی) انجام شد. در مرحله قیاسی با مراجعه به نظریات و تعاریف خویشتن‌داری در منابع مختلف، مفاهیم محوری این موضوع شناسایی شد و در مرحله استقرایی، کلیدواژه‌های مرتبط با مفاهیم شناسایی شده در مرحله پیشین، در قرآن کریم مورد جستجو قرار گرفت و پس از مرور بر آیات و مراجعه به تفاسیر قرآن کریم، مفاهیم مرتبط بازیابی، کدگذاری و طبقه‌بندی شدند.

یافته‌ها: سازوکارهای ارائه شده در قرآن کریم برای ارتقای خویشتن‌داری در هشت مقوله کلی، 21 مقوله فرعی و 82 مفهوم است که بخشی از آنها همسو با نظریات موجود و مؤید مفاهیم مرتبط با آن بوده و برخی دیگر، سازوکارهای اختصاصی مورد اشاره در قرآن کریم می‌باشند. این سازوکارها شامل خودآگاهی، ارتقای اهداف، ارتقای انگیزه‌های درونی، ارتقای انگیزه‌های بیرونی، هشدار، خداگرایی و نفی خودگرایی، ایجاد و یادآوری عهد ایمانی و نمادسازی است.

نتیجه‌گیری: با توجه به اهمیت خویشتن‌داری در زندگی فردی و اجتماعی، توجه به آن از نظرگاه دینی به‌ویژه قرآن کریم، ضروری است. سازوکارهای ارائه شده می‌تواند برای افراد، مؤسسات تربیتی و نهادهای مرتبط با سلامت معنوی و اجتماعی مفید باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  1. Mohases M. The view of the Holy Quran on "self-control" in family behavior. Research Journal on Qur’anic Knowledge. 2003;6(23): 35-57. http://ensani.ir/fa/article/361424 [Persian]
  2. Rafiei-Honar H. Psychology of self-restraint with Islamic attitude. Qom. Imam Khomeini Education and Research Institute; 2016. https://bookroom.ir/book/64360 [Persian]
  3. Mousavi-Moghadam SR, Esmaeil-Chegeni M. Study the relationship between religious attitudes, self-control and spiritual health between Basij sisters, in the city of Shoush. Journal of Reaserch on Religion & Health. 2015; 1(1): 40-47. https://journals.sbmu.ac.ir/en-jrrh/article/view/11993 [Persian]
  4. Javadi-Amoli A. Tasnim interpretation of the Holy Quran. Qom. Isra; 2013. [Persian]
  5. Motahari M. Ten chapters. Qom. Sadra; 2007. [Persian]
  6. Shirafkan MH, Sahebian F, Ghaemi-nia AR. Analysis of the concept of Taqwa with emphasis on Izutsu's semantic method. Zehn. 2007; 18(71)171-198. http://ensani.ir/file/download/article/1560585929-9772-96-14.pdf [Persian]
  7. Makarem Shirazi N, translator. The Holy Qur’an. Qom: Imam Ali; 2020. 620 p.
  8. Tangney JP, Baumeister RF, Boone AL. High self‐control predicts good adjustment, less pathology, better grades, and interpersonal success. Journal of personality. 2004; 72(2):271-324.
  9. Refiei-Honar H, Janbozorgi M, Pasandideh A, Rasoolzadeh-Tabatabaei SK. Explaining the construct of self-restraint according to Islamic thought. Psychology and Religion. 2014; 7(3):5-26. http://ensani.ir/fa/article/342317 [Persian]
  10. Salimi A, Davari M. Sociology of crime. Qom. Research Institute of Hawzah and University. 2013. [Persian]
  11. Vold GB, Bernard TJ, Snipes Theoretical criminology. Tehran. SAMT. 2009. [Persian]
  12. Drisko JW, Maschi T. Content analysis: Pocket Guides to Social Work. Oxford University Press; 2016.
  13. Wildemuth. Applications of social research methods to questions in information and library science. Libraries Unlimited; 2017.
  14. Forman J, Damschroder L. Qualitative content analysis. Empirical methods for bioethics: A primer: Emerald Group Publishing Limited; 2007.
  15. Heidari A, Yoosefee S. The relationship between spiritual health and other dimensions of health: Presentation of a model. Health, Spirituality and Medical Ethics. 2016;3(2):38-41.
  16. Baumeister RF, Schmeichel BJ, Vohs KD. Self-regulation and the executive function: The self as controlling agent. Social psychology: Handbook of basic principles. 2007;1(2):516-39.
  17. Vohs KD, Schmeichel BJ. Self-regulation: How and why people reach (and fail to reach) their goals. The self. 2007:139-62.
  18. Muraven M, Slessareva E. Mechanisms of self-control failure: Motivation and limited resources. Personality and social psychology bulletin. 2003;29(7):894-906.
  19. Geyer AL, Baumeister RF. Religion, Morality, and Self-Control: Values, Virtues, and Vices. 2005.
  20. Ferrari JR, Stevens EB, Legler R, Jason LA. Hope, self‐esteem, and self‐regulation: Positive characteristics among men and women in recovery. Journal of Community Psychology. 2012;40(3):292-300.
  21. Hofer J, Busch H, Kärtner J. Self–Regulation and Well–Being: The Influence of Identity and Motives. European Journal of Personality. 2011;25(3):211-24.
  22. Refiei-Honar H, Aynechi A, Rajabi M. The Relationship between self-esteem and Islamic self-control, based on gender and marital status. Islam and psychological studies. 1(1):115-128. [Persian]
  23. Rezaeian Bilondi H, Mirqaderi FS. Attachment Styles and Marital Intimacy: The Mediatory Role of Islamic Self-Control. Gender and Family Studies. 2020;7(2):125-47.
  24. Mezo PG, Heiby EM. A comparison of four measures of self-control skills. Assessment. 2004;11(3):238-50.
  25. Coser LA. Masters of sociological thought. Rawat Publications. 2012.

 

 

طب و تزکیه
دوره 31، شماره 4
اسفند 1401
صفحه 282-272

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار