برآورد امیدزندگی و ارتباط آن با عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت در جمعیت شهری مناطق مختلف شهر تهران درسال1387(طرح سنجش عدالت در شهر)

مقدمه: امید زندگی (Life Expectancy) در بدو تولد معرف متوسط سال هایی است که یک نوزاد به دنیا آمده عمر خواهد کرد. درکنار میزان های مرگ ومیر، امید زندگی از شاخص های مهم نه تنها متأثر از «مؤلفه های اجتماعی سلامت یا SDH(Social Dterminants of Health) بلکه بیانگر وضعیت فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی هر جامعه است شاخص امید زندگی به یکی از نشانگرهای نابرابری سلامت (Health Inequalities)در جوامع گوناگون تبدیل شده است. پژوهش حاضر با هدف برآورد امید زندگی و ارتباط آن با عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت-برای نخستین بار در سطح یک کلان شهر- در جمعیت شهری ساکن در مناطق مختلف شهر تهران در سال 1387به انجام رسید. روش بررسی: جهت اجرای این پژوهش اطلاعات مورتالتی جمع آوری شده از طریق«طرح سنجش عدالت» شهر تهران (Tehran Urban Heart Study) به همراه سایر متغیرهای ثبت شده در زمینه ی عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور 22492خانوار شامل 81665نفر مشتمل بر 41585نفر مرد و 40080نفر زن در 5منطقه شهر تهران (شمال شرق، غرب، مرکز و جنوب) در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته و متغیرهای مربوط به متوفیان در سال 1387شامل تعداد، جنسیت و سن فوت در کنار متغیرهای مربوط به عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت در خانوار، همچون شاخصهای اقتصادی، اجتماعی، هزینه های خانوار، سطح تحصیلات، وضعیت مسکن و پوشش بیمه ای، شغل سرپرست، سرمایه اجتماعی و ... در کنار متغیرهای زمینه ای ونیز محل سکونت هر خانوار از آن ها استخراج شد. سپس جداول عمرکلی و مقدار امیدزندگی، به تفکیک دو جنس و همچنین به تفکیک مناطق مختلف محاسبه گردید و با استفاده از نرم افزارهای spss v.17 وStata v.10 آنالیزهای اکولوژیک و تراکم(Conecentration Analysis) جهت بررسی تأثیر عوامل اجتماعی تعیین کننده سلامت بر نابرابری های مورتالیتی و امید زندگی به انجام رسید. یافته ها: امید زندگی در جمعیت شهر تهران به طور کلی (95%CI,75/50-78/69) 98/77سال محاسبه گردید که در زنان (95%CI,77/79-82/13) 96/79سال به طور معنی داری بیش از مردان (95%CI,72/22-76/85) 53/74 سال بوده که (p ) در حالی که بالاترین مقدار امید زندگی در مناطق شرقی 64/81 و شمالی43/79تهران محاسبه گردید، جنوب شهر با 38/74سال از کمترین امید زندگی برخوردار بود. نتایجه آنالیز تحلیلی حاکی از آن بود که به طور معنی داری موردتالیتی در خانوارهای با هزینه های غیرخوراکی کمتر از (p ، 1599/0-=ضریب تراکم) و نیز افراد با سطوح تحصیلی پایین تر از (p ، 177/0-=ضریب تراکم)متراکم شده است. در آنالیز اکولوژیک نیز امیدزندگی به طور معنی داری با بعد خانوار (p ، 486/0-=r)و فراوانی زیرگروه اقتصادی-اجتماعی پنجم یا sc5- (p ، 476/0-=(rهمبستگی معکوس و با هزینه های غیرخوراکی خانوار(p ، 695/0+=r)سرانه هزینه(p ،553/0+=r)و نیز فراوانی زیرگروه اقتصادی-اجتماعی اول یا sc-1 (p ،437/0+=r)همبستگی مستقیم دارد. نتیجه گیری: هرچند برآوردهای امیدزندگی در مناطق مختلف شهر تهران بیش از مقادیر کشوری و یا مقادیر مورد انتظار بود: لیکن نابرابری در این مقادیر به ویژه بین مناطق مرفه و محروم شهر قابل توجه و بارز می باشد. عوامل اجتماعی نظیر جنسیت، سرانه هزینه و هزینه های غیرخوراکی خانوار، سطح تحصیلات، زیرگروه اقتصادی-اجتماعی و بعدخانوار به طور معنی داری با میزان های مورتالیتی و امید زندگی در ارتباط هستند. مطالعه ی حاضر برای نخستین بار ارتباط بین SDH و امیدزندگی در سطح یک کلان شهر در دنیا را نشان میدهد. به نظر می رسد سیاستگزاران نظام سلامت و برنامه ریزان شهری می بایست توجه بیشتری به نابرابری های اجتماعی-اقتصادی و تأثیر آن بر نابرابری های سلامت داشته باشند.