زمینه و هدف: با‌گسترش شهرنشینی در جهان مشکل حاشیه‌نشینی و وضعیت سلامت افراد در وضعیت حاشیه‌نشینی با شدتی متفاوت، از جمله مسائل تمام کشورهای جهان شده‌است به نحوی که مناطق زاغه نشین در هدف شماره 11.1 اهداف توسعه پایدار مستقیما مورد توجه قرار گرفته است. برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد تخمین زده است 863 میلیون نفر در مناطق زاغه نشین زندگی می‌نمایند (2014)، در ایران طبق سرشماری سال2015 وزارت بهداشت در سراسر کشور تعداد 10280270 نفر در مناطق حاشیه نشین می‌زیسته‌اند، در زیر مجموعه دانشگاه علوم پزشکی تبریز طبق این سرشماری 505356 نفر حاشیه نشین موجود بوده است این مقاله بر آنست تا به عنوان ارزیابی مستقل به معرفی و بحث در مورد تجربه تبریز با هدف پوشش همگانی سلامت برای حاشیه نشینان شهری بپردازد.
روش‌بررسی: این بررسی به صورت کیفی و انجام مصاحبه، مرور اسناد، مقایسه آمارهای قبل و بعد از اجرا شدن طرح تحول در حوزه بهداشت و بازدید های میدانی توسط 2 تیم مجزای کشوری و استانی صورت پذیرفت.
یافته‌ها: با‌استفاده از استراتژی مجتمع‌های سلامت تعداد موسسات و نیروهای حوزه سلامت در مناطق حاشیه‌نشین افزایش قابل توجهی داشته(به ازای هر 4 هزار نفر یک تیم سلامت) و برآیند آن در یک مجتمع دارای62 هزار نفر جمعیت، موارد دیابتی شناسایی شده از 30 مورد به 621 مورد و موارد بیماری‌های قلبی شناسایی شده از 5 مورد به 167 مورد افزایش یافت، ضمن اینکه بسته های خدمت ضروری به صورت حمایتی (سرانه پرداختی از سوی دولت) در اختیار افراد قرار گرفت و همچنین شیوه‌های مدیریتی و پرداختی متفاوتی_کاراتری_ نسبت به گذشته نیز مورد استفاده قرار گرفت.
نتیجه‌گیری: ساختارهای مورد استفاده برای اجرای طرح تحول در حوزه بهداشت در استانهای مختلف متفاوت می‌باشند. شناسایی نقاط قوت این ساختارهای متفاوت و معرفی آنها ساختاری طراحی شده بر اساس تجربیات استانها و کارا را در برخواهد داشت.
واژه کلیدی: پوشش همگانی سلامت، مجتمع سلامت، حاشیه نشینی،
بختیاری, احد, تکیان, امیرحسین, سیاری, علی اکبر, بایرامی, فیروزه, صادق تبریزی, جعفر, محمدی, آذر, & علیرضایی, سمیرا. (1396). طراحی و بکارگیری مجتمع‌های سلامت در راستای پوشش همگانی سلامت با تمرکز بر حاشیه نشینان شهری در تبریز، ایران. طب و تزکیه, 25(4), 213-232.
MLA
احد بختیاری; امیرحسین تکیان; علی اکبر سیاری; فیروزه بایرامی; جعفر صادق تبریزی; آذر محمدی; سمیرا علیرضایی. "طراحی و بکارگیری مجتمع‌های سلامت در راستای پوشش همگانی سلامت با تمرکز بر حاشیه نشینان شهری در تبریز، ایران". طب و تزکیه, 25, 4, 1396, 213-232.
HARVARD
بختیاری, احد, تکیان, امیرحسین, سیاری, علی اکبر, بایرامی, فیروزه, صادق تبریزی, جعفر, محمدی, آذر, علیرضایی, سمیرا. (1396). 'طراحی و بکارگیری مجتمع‌های سلامت در راستای پوشش همگانی سلامت با تمرکز بر حاشیه نشینان شهری در تبریز، ایران', طب و تزکیه, 25(4), pp. 213-232.
VANCOUVER
بختیاری, احد, تکیان, امیرحسین, سیاری, علی اکبر, بایرامی, فیروزه, صادق تبریزی, جعفر, محمدی, آذر, علیرضایی, سمیرا. طراحی و بکارگیری مجتمع‌های سلامت در راستای پوشش همگانی سلامت با تمرکز بر حاشیه نشینان شهری در تبریز، ایران. طب و تزکیه, 1396; 25(4): 213-232.
)